| Polycysteus ovarium syndroom (PCOS) | meer vrouwen |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
|
Wat is het? Polycysteus ovarium syndroom wordt gekenmerkt door onregelmatige of geen menstruatie en vaak overgewicht of symptomen veroorzaakt door hoge niveaus van mannelijke hormonen (androgenen), zoals overmatige lichaamsbeharing en acne. |
- meestal hebben vrouwen een onregelmatige menstruatie of geen menstruatie en vaak hebben ze overgewicht of obesitas en ontwikkelen ze acne
- artsen baseren de diagnose vaak op symptomen, maar er kunnen ook bloedonderzoek om de hormoonspiegels te meten en echografie worden gedaan
- lichaamsbeweging, gewichtsverlies en/of medicijnen met oestrogeen plus een progestageen kunnen helpen om de symptomen (waaronder overbeharing) te verminderen en de hormoonspiegels te normaliseren
- als vrouwen zwanger willen worden, kunnen gewichtsverlies en het gebruik van clomifeen en/of metformine leiden tot het vrijkomen van een eicel (ovulatie)
Polycysteus ovariumsyndroom komt bij ongeveer 5 tot 10% van de vrouwen voor.
In de Verenigde Staten is het de meest voorkomende oorzaak van onvruchtbaarheid.
Dit syndroom dankt zijn naam aan de vele met vocht gevulde zakjes (cysten) die zich vaak ontwikkelen in de eierstokken, waardoor ze groter worden.
Bij veel vrouwen met polycysteus ovariumsyndroom weerstaan de lichaamscellen de effecten van insuline (dit wordt insulineresistentie of soms prediabetes genoemd). Insuline zorgt ervoor dat suiker (glucose) de cellen binnenkomt, zodat ze het kunnen gebruiken voor energie. Wanneer cellen zich verzetten tegen de effecten van insuline, hoopt de suiker zich op in het bloed en produceert de alvleesklier meer insuline om te proberen het suikergehalte in het bloed te verlagen. Als de insulineresistentie matig of ernstig wordt, kan diabetes ontstaan.
Als vrouwen met polycysteus ovariumsyndroom en overgewicht of obesitas zwanger worden, is hun risico op complicaties tijdens de zwangerschap verhoogd. Deze complicaties omvatten zwangerschapsdiabetes (diabetes die zich tijdens de zwangerschap ontwikkelt), vroeggeboorte en zwangerschapsvergiftiging (een soort hoge bloeddruk die zich tijdens de zwangerschap ontwikkelt).
Oorzaak
Het is niet duidelijk wat de oorzaak is van het polycysteus ovariumsyndroom.
Er zijn aanwijzingen dat het wordt veroorzaakt door een storing in het enzym dat de productie van mannelijke hormonen regelt. Deze storing zorgt ervoor
dat de productie van mannelijke hormonen (androgenen) toeneemt.
Hoge niveaus van mannelijke hormonen verhogen het risico op metabool syndroom (met hoge bloeddruk, hoog cholesterolgehalte en weerstand tegen de effecten van insuline) en het risico op obesitas. Als de mannelijke hormoonspiegels hoog blijven, neemt het risico op diabetes, hart- en bloedvataandoeningen (waaronder atherosclerose en kransslagaderaandoeningen) en hoge bloeddruk toe. Ook kunnen sommige mannelijke hormonen worden omgezet in oestrogeen, waardoor de oestrogeenspiegel toeneemt. Als er niet genoeg progesteron wordt aangemaakt om het verhoogde oestrogeengehalte in evenwicht te houden en deze situatie lang aanhoudt, kan het baarmoederslijmvlies (endometrium) extreem dik worden (een aandoening die endometriumhyperplasie wordt genoemd) of kan er kanker van het baarmoederslijmvlies (endometriumkanker) ontstaan. Polycysteus ovarium syndroom kan ook het risico op niet-alcoholische vette leverziekte (abnormale ophoping van vetten in de levercellen die niet gerelateerd is aan alcoholgebruik) verhogen.
Symptomen
Symptomen van polycysteus ovarium syndroom ontwikkelen zich meestal tijdens de puberteit en verergeren na verloop van tijd. De symptomen variëren van vrouw tot vrouw.
Soms beginnen bij meisjes met polycysteus ovariumsyndroom de menstruaties niet in de puberteit en laten de eierstokken geen eicellen los (dat wil zeggen dat de vrouwen geen eisprong hebben) of laten ze onregelmatig eicellen los. Vrouwen of meisjes die al begonnen zijn met menstrueren, kunnen onregelmatige vaginale bloedingen hebben of de menstruatie kan stoppen.
Vrouwen kunnen ook symptomen ontwikkelen die verband houden met de hoge niveaus van mannelijke hormonen, de zogenaamde vermannelijking of virilisatie. Veel voorkomende symptomen zijn acne en een toename van lichaamshaar (hirsutisme). Zelden komen veranderingen voor zoals een diepere stem, een afname van de borstomvang, een toename van de spieromvang, haargroei in een mannelijk patroon (bijvoorbeeld op de borst en in het gezicht) en dunner wordend haar of kaalheid.
Veel vrouwen met het polycysteus ovariumsyndroom hebben overgewicht, maar sommigen zijn mager. De productie van te veel insuline draagt bij aan gewichtstoename en maakt afvallen moeilijk. Een teveel aan insuline als gevolg van insulineresistentie kan er ook toe leiden dat de huid in de oksels, in de nek en in huidplooien donker en dik wordt (een aandoening die acanthosis nigricans wordt genoemd).
- bij mensen met polycysteus ovarium syndroom kan de huid in de oksels, nek en huidplooien donker en dik worden (een aandoening die acanthosis nigricans wordt genoemd). Bij mensen met een donkere huidskleur kan de huid er leerachtig uitzien
Andere symptomen zijn vermoeidheid, weinig energie, slaapproblemen (waaronder slaapapneu), stemmingswisselingen, depressie, angst en hoofdpijn.
Als vrouwen het metabool syndroom ontwikkelen, kan vet zich ophopen in de buik.
Diagnose
- evaluatie door een arts op basis van specifieke diagnostische criteria
- ultrasonografie
- meting van hormoonspiegels
Vaak wordt de diagnose polycysteus ovariumsyndroom gesteld op basis van symptomen.
Meestal wordt een zwangerschapstest gedaan. Er wordt bloedonderzoek gedaan om het niveau van mannelijke hormonen te meten en mogelijk ook het niveau van andere hormonen om te controleren op andere aandoeningen, zoals vroegtijdige menopauze of, in zeldzame gevallen, het syndroom van Cushing.
Er wordt een echografie gedaan om te zien of de eierstokken veel cysten bevatten en om te controleren op een tumor in een eierstok of bijnier. Deze tumoren kunnen een teveel aan mannelijke hormonen produceren en zo dezelfde symptomen veroorzaken als het polycysteus ovarium syndroom. Echografie kan worden gedaan om te controleren op afwijkingen in de eierstokken. Indien mogelijk wordt transvaginale echografie gedaan. Hierbij wordt een klein handapparaat gebruikt dat via de vagina wordt ingebracht om de binnenkant van de baarmoeder te bekijken. Transvaginale echografie wordt meestal niet gebruikt bij meisjes in de puberteit omdat het door de veranderingen in de puberteit minder waarschijnlijk is dat het helpt bij het diagnosticeren van polycysteus ovariumsyndroom.
Vaak wordt er een biopsie van het baarmoederslijmvlies (endometriale biopsie) gedaan om er zeker van te zijn dat er geen kanker aanwezig is, vooral als vrouwen abnormale vaginale bloedingen hebben.
Bij vrouwen met dit syndroom kunnen artsen andere onderzoeken doen om te controleren op complicaties of andere aandoeningen die vaak voorkomen bij vrouwen met polycysteus ovariumsyndroom. Artsen kunnen de bloeddruk meten en meestal de niveaus van bloedsuiker en vetten (lipiden), zoals cholesterol, om te controleren op metabool syndroom, dat het risico op coronaire hartziekte verhoogt.
Artsen kunnen ook beeldvormende tests doen om te controleren op aanwijzingen voor coronaire hartziekte. Beeldvormende onderzoeken omvatten coronaire angiografie (röntgenfoto's van slagaders die worden gemaakt nadat een radiopaak contrastmiddel, dat zichtbaar is op röntgenfoto's, in een slagader is geïnjecteerd) en computertomografie (CT-scan)-angiografie (2- en 3-dimensionale beelden van bloedvaten die worden gemaakt nadat een radiopaak contrastmiddel in een ader is geïnjecteerd).
Omdat vrouwen met polycysteus ovariumsyndroom depressies en angsten kunnen hebben, vragen artsen hen naar symptomen van deze aandoeningen. Als er een probleem wordt vastgesteld, worden ze doorverwezen naar een psychiater en/of zo nodig behandeld.
Behandeling van polycysteus ovariumsyndroom
- lichaamsbeweging, veranderingen in dieet en soms gewichtsverlies
- medicijnen, zoals anticonceptiepillen, metformine of spironolacton
- beheer van overbeharing en acne
- beheer van langetermijnrisico's van hormoonafwijkingen
- vruchtbaarheidsbehandelingen als vrouwen zwanger willen worden
De keuze van de behandeling voor polycysteus ovariumsyndroom hangt af van het volgende:
- type en ernst van de symptomen
- de leeftijd van de vrouw
- haar plannen met betrekking tot zwangerschap
Algemene maatregelen
Als de insulinespiegel hoog is, kan het helpen om deze te verlagen. Lichaamsbeweging (minstens 30 minuten per dag) en het verminderen van de consumptie van koolhydraten (in brood, pasta, aardappelen en snoep) kunnen helpen om het insulineniveau te verlagen.
Als vrouwen een te hoog lichaamsgewicht hebben (overgewicht of obesitas), kan afvallen helpen:
- het insulineniveau voldoende verlagen zodat de eisprong kan beginnen
- vergroten van de kans om zwanger te worden
- regelmatiger menstruatie
- verminderen van haargroei en het risico op verdikking van het baarmoederslijmvlies
Gewichtsverlies (bariatrische) chirurgie kan sommige vrouwen helpen. Het is onwaarschijnlijk dat vrouwen met een normaal gewicht en polycysteus ovarium syndroom baat hebben bij gewichtsverlies.
Medicijnen
Vrouwen die niet zwanger willen worden, krijgen meestal een anticonceptiepil die oestrogeen en een progestageen bevat (een combinatiepil) of alleen een progestageen (een synthetische vorm van het vrouwelijke hormoon progesteron), zoals het hormoon dat vrijkomt uit een spiraaltje of medroxyprogesteron. Beide behandelingen kunnen:
- het risico op baarmoederkanker verkleinen vanwege het hoge oestrogeengehalte
- de menstruatie regelmatiger maken
- de niveaus van mannelijke hormonen helpen verlagen
- overtollig lichaamshaar en acne licht verminderen
Metformine, dat wordt gebruikt om diabetes type 2 te behandelen, kan worden gebruikt om de gevoeligheid voor insuline te verhogen zodat het lichaam minder insuline hoeft aan te maken. Dit geneesmiddel kan vrouwen helpen gewicht te verliezen en de eisprong en menstruatie kunnen weer op gang komen. Als vrouwen metformine gebruiken en niet zwanger willen worden, moeten ze voorbehoedsmiddelen gebruiken. Metformine heeft weinig of geen effect op overmatige haargroei, acne of onvruchtbaarheid. Wanneer vrouwen metformine gebruiken, moeten ze regelmatig bloedtesten ondergaan om de glucose (suiker) te meten en om de nier- en leverfunctie te evalueren.
Medicijnen die vrouwen met het polycysteus ovarium syndroom kunnen helpen gewicht te verliezen zijn liraglutide (gebruikt voor de behandeling van diabetes type 2) en orlistat (gebruikt voor de behandeling van obesitas). Orlistat en inositolen (die insuline effectiever laten werken) kunnen symptomen gerelateerd aan de hoge niveaus van mannelijke hormonen (zoals overbeharing) verminderen en insulineresistentie verminderen.
Als vrouwen zwanger willen worden en overgewicht hebben, kan afvallen helpen. Meestal worden deze vrouwen doorverwezen naar een onvruchtbaarheidsspecialist. Clomifeen (een vruchtbaarheidsmedicijn) of letrozol wordt geprobeerd. Deze medicijnen stimuleren de eisprong. Als deze medicijnen niet werken en de vrouw insulineresistentie heeft, kan metformine helpen omdat het verlagen van de insulinespiegel de eisprong kan stimuleren. Als geen van deze medicijnen effectief is, kunnen andere vruchtbaarheidsbehandelingen worden geprobeerd. Deze omvatten follikelstimulerend hormoon (om de eierstokken te stimuleren), een gonadotropine-releasing hormoon (GnRH) agonist (om de afgifte van follikelstimulerend hormoon te stimuleren) en humaan choriongonadotrofine (om de eisprong op te wekken).
Als vruchtbaarheidsmedicijnen niet werken of als vrouwen ze niet willen gebruiken, kan een operatie (zoals een eierstokboring) worden geprobeerd. Dit wordt gedaan via laparoscopie. Artsen maken kleine incisies net boven of onder de navel. Vervolgens brengen ze een dunne kijkbuis (een laparoscoop genoemd) in de buikholte via één incisie. Via een andere incisie brengen ze speciale instrumenten in die een elektrische stroom of laser gebruiken om kleine gebieden van de eierstokken te vernietigen die mannelijke hormonen (androgenen) produceren. Op die manier wordt de productie van androgenen verminderd. Het verlagen van de hoge androgeenspiegels bij vrouwen met polycysteus ovariumsyndroom kan helpen om de menstruatiecycli te reguleren en de kans op zwangerschap te verbeteren. Algehele anesthesie is vereist.
Behandeling van overbeharing
Behandeling van overtollig lichaamshaar omvat bleken of verwijderen door middel van elektrolyse, epileren, harsen, haarverwijderende vloeistoffen of crèmes (ontharingsmiddelen) of laser. Geen enkele behandeling voor het verwijderen van overbeharing is ideaal of volledig effectief. De volgende behandelingen kunnen helpen:
- eflornithine crème kan helpen bij het verwijderen van ongewenst gezichtshaar
- geboortebeperkingspillen kunnen helpen, maar ze moeten enkele maanden worden ingenomen voordat er enig effect, dat vaak gering is, zichtbaar is
- spironolacton, een medicijn dat de productie en werking van mannelijke hormonen blokkeert, kan de hoeveelheid ongewenst lichaamshaar verminderen. Bijwerkingen zijn onder andere een verhoogde urineproductie en een lage bloeddruk (waardoor je soms flauwvalt). Spironolacton is mogelijk niet veilig voor een zich ontwikkelende foetus, dus seksueel actieve vrouwen die het medicijn gebruiken wordt geadviseerd om effectieve geboortebeperkingsmethoden te gebruiken
- cyproteron, een sterk progestageen dat de werking van mannelijke hormonen blokkeert, vermindert de hoeveelheid ongewenst lichaamshaar bij 50 tot 75% van de getroffen vrouwen. Het wordt in veel landen gebruikt, maar is niet goedgekeurd in de Verenigde Staten
Agonisten en antagonisten van het gonadotropine-releasing hormoon worden onderzocht als behandeling voor ongewenst lichaamshaar. Beide soorten medicijnen remmen de productie van geslachtshormonen door de eierstokken. Maar beide kunnen botverlies veroorzaken en leiden tot osteoporose.
Afvallen vermindert de productie van androgenen en kan zo de haargroei vertragen.
Behandeling van acne
Acne wordt zoals gewoonlijk behandeld met behandelingen zoals benzoylperoxide, tretinoïnecrème, antibiotica die op de huid worden aangebracht of antibiotica die via de mond worden ingenomen.
Wist je dat...
|
Bronnen:
| Laatste wijziging: 13 augustus 2023 | Colofon Disclaimer Privacy Zoeken Copyright © 2002- G. Speek |