Enkele specifieke hersentumoren meer hersenen, ruggenmerg en zenuwstelsel  

 Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de Merck Manual, consumer version.    Lees meer over de Merck Manuals.

Wat zijn de Enkele specifieke hersentumoren
Soorten hersentumoren kunnen verschillen in hun kenmerken, zoals hun locatie, de mensen die ze het vaakst treffen en de symptomen die ze veroorzaken.

Gliomen   
Gliomen omvatten astrocytomen, oligodendrogliomen en ependymomen. Astrocytomen zijn de meest voorkomende gliomen.

Sommige astrocytomen en oligodendrogliomen groeien langzaam en kunnen aanvankelijk alleen aanvallen veroorzaken. Andere, zoals anaplastische astrocytomen en anaplastische oligodendrogliomen, groeien snel en zijn kankerachtig. (Anaplastisch betekent dat een cel zich niet heeft gespecialiseerd om een specifieke functie te vervullen - de cel is ongedifferentieerd. Ongedifferentieerde cellen in een tumor wijzen erop dat de tumor snel groeit).

Astrocytomen ontwikkelen zich meestal bij jonge mensen (zie ook Astrocytomen bij kinderen). Ze kunnen agressiever worden en worden dan glioblastomen genoemd.

Glioblastomen ontwikkelen zich meestal op middelbare of oudere leeftijd. Glioblastomen kunnen zo snel groeien dat ze de druk in de hersenen verhogen, wat hoofdpijn en vertraagd denken veroorzaakt. Als de druk hoog genoeg wordt, kan slaperigheid en vervolgens coma het gevolg zijn.

Ependymomen ontwikkelen zich uit cellen die de ruimtes in de hersenen (ventrikels) bekleden. Ependymomen, die niet vaak voorkomen, ontwikkelen zich vooral bij kinderen en jongvolwassenen (zie ook Ependymomen bij kinderen). Ze zijn zeldzaam na de adolescentie.

Symptomen van gliomen

Symptomen van gliomen variëren afhankelijk van de plaats waar de tumor zich bevindt:

  • frontale kwabben (achter het voorhoofd): Tumoren die zich hier bevinden kunnen aanvallen, problemen met lopen, een dwingende behoefte om te plassen, onvrijwillig urineverlies (urine-incontinentie) en verlamming veroorzaken. Mensen kunnen mogelijk niet goed opletten of helder denken. Ze kunnen lusteloos worden. Als tumoren zich ontwikkelen in de dominante frontale kwab (de linkerkwab bij de meeste mensen en de rechterkwab bij sommige linkshandigen), kunnen ze problemen met taal veroorzaken. Mensen kunnen moeite hebben om zich uit te drukken, ook al weten ze wat ze willen zeggen
  • pariëtale kwabben (gelegen achter de frontale kwabben): Tumoren die zich hier bevinden kunnen leiden tot verlies van positiezin (weten waar lichaamsdelen zich in de ruimte bevinden) en veranderingen in het gevoel. Mensen kunnen soms niet zien of ze op één of twee plaatsen worden aangeraakt. Soms gaat het gezichtsvermogen in beide ogen gedeeltelijk verloren, zodat geen van beide ogen de kant van het lichaam tegenover de tumor kan zien. Mensen kunnen aanvallen krijgen
  • temporale kwabben (bevindt zich boven de oren bij de slapen): Tumoren die zich hier bevinden kunnen aanvallen veroorzaken en als ze zich aan de dominante kant ontwikkelen, kunnen mensen niet in staat zijn om taal te begrijpen en te gebruiken. Het gezichtsvermogen kan in beide ogen gedeeltelijk verloren gaan, zodat geen van beide ogen de kant tegenover de tumor kan zien
  • occipitale kwabben (achter in het hoofd, boven de kleine hersenen): Tumoren die zich hier bevinden kunnen leiden tot gedeeltelijk verlies van het gezichtsvermogen in beide ogen, visuele hallucinaties (dingen zien die er niet zijn) en toevallen
  • in of vlakbij de kleine hersenen (achter in het hoofd, net boven de nek): Tumoren die zich hier bevinden, kunnen nystagmus (snelle beweging van de ogen in één richting en vervolgens een langzamere beweging terug naar de oorspronkelijke positie), gebrek aan coördinatie, onvastheid bij het lopen en soms gehoorverlies en duizeligheid veroorzaken. Ze kunnen de afvoer van hersenvocht blokkeren, waardoor vocht zich ophoopt in de ruimtes in de hersenen (ventrikels). Als gevolg daarvan worden de ventrikels groter (een aandoening die hydrocefalie wordt genoemd) en neemt de druk binnen de schedel toe. Symptomen zijn onder andere hoofdpijn, misselijkheid, braken, moeite om de ogen omhoog te draaien, problemen met zien (zoals dubbelzien) en lusteloosheid. Bij baby's wordt het hoofd groter. Sterk verhoogde druk kan hernia van de hersenen veroorzaken, wat kan resulteren in coma en de dood

Diagnose van gliomen

Artsen diagnosticeren gliomen voornamelijk op basis van de resultaten van MRI-scan (magnetic resonance imaging) en biopsie. MRI geeft betere resultaten als er een contrastmiddel (gadolinium) wordt gebruikt om structuren beter zichtbaar te maken. Voor de biopsie kunnen artsen voor of tijdens de operatie een monster van het tumorweefsel nemen. Als het voor de operatie wordt genomen, wordt er een klein gaatje in de schedel geboord en een naald ingebracht om het monster te verwijderen. Het monster wordt geanalyseerd om het exacte type tumor te bepalen. Het monster wordt ook getest op genetische mutaties die de groei van de tumor beïnvloeden. Deze informatie kan helpen bij de behandeling.

Behandeling van gliomen

De behandeling van gliomen is vergelijkbaar met de behandeling van alle hersentumoren: chirurgie om de tumor te verwijderen, bestraling en, voor sommige typen gliomen, chemotherapie en/of immuuntherapie.

De prognose varieert sterk afhankelijk van het type glioom, de locatie van het glioom, de aanwezige genetische mutaties en de mate van verspreiding van de tumor.

Medulloblastomen    
Medulloblastomen ontstaan voornamelijk bij kinderen en jongvolwassenen (zie ook Medulloblastomen bij kinderen). Ze ontwikkelen zich in de kleine hersenen (achter in het hoofd, net boven de nek). Ze kunnen de afvoer van hersenvocht uit de ruimtes in de hersenen (ventrikels) blokkeren. Er kan zich dan vocht ophopen in de ventrikels, waardoor ze groter worden (hydrocefalie genoemd). Hierdoor neemt de druk op de hersenen toe.

Symptomen van medulloblastomen

Deze tumoren veroorzaken nystagmus (snelle beweging van de ogen in één richting, daarna langzamer terug naar de oorspronkelijke positie), verlies van coördinatie en onvastheid bij het lopen.

Medulloblastomen kunnen zich verspreiden via de cerebrospinale vloeistof (de vloeistof die de hersenen en het ruggenmerg omgeeft), boven naar de grote hersenen en onder naar het ruggenmerg.

Behandeling van medulloblastomen

De behandeling van medulloblastomen hangt af van het type medulloblastoom, de leeftijd van de persoon en de mate van verspreiding van de tumor. Gewoonlijk verwijderen artsen bij kinderen ouder dan 3 jaar zoveel mogelijk van de tumor als veilig kan worden gedaan. Daarna worden chemotherapie en, indien nodig, bestralingstherapie gebruikt. Heel jonge kinderen krijgen na de operatie verschillende chemotherapiemedicijnen om te proberen de bestraling uit te stellen of te vermijden. (Bij kinderen zijn sommige weefsels gevoeliger voor bestraling dan bij volwassenen.) Bij volwassenen wordt de operatie gevolgd door bestraling. Het toevoegen van chemotherapie kan de overleving verbeteren.

Na behandeling varieert het percentage mensen dat 5 jaar later nog in leven is (de overlevingskans) afhankelijk van de leeftijd. Over het algemeen zijn de percentages ongeveer:

  • 50% of meer na 5 jaar
  • 40% na 10 jaar

Meningeomen    
Meningeomen behoren tot de meest voorkomende hersentumoren. Ze zijn meestal niet kankerverwekkend, maar kunnen terugkomen nadat ze zijn verwijderd.

Meningeomen zijn de enige hersentumor die vaker voorkomt bij vrouwen. Ze komen meestal voor bij mensen tussen de 40 en 60 jaar, maar ze kunnen al tijdens de kindertijd of op latere leeftijd beginnen te groeien. Deze tumoren dringen de hersenen niet rechtstreeks binnen, maar kunnen de hersenen of hersenzenuwen samendrukken, de opname van hersenvocht blokkeren of beide. Meningeomen kunnen ook ingroeien in botten in het hoofd, wat soms zichtbare veranderingen veroorzaakt en het gezichtsvermogen en het gehoor aantast.

Symptomen van meningeomen

Symptomen van meningeomen zijn afhankelijk van waar de tumor zich ontwikkelt. Ze kunnen bestaan uit zwakte of gevoelloosheid, toevallen, een verminderd reukvermogen, veranderingen in het gezichtsvermogen, hoofdpijn en een verminderd mentaal functioneren. Bij oudere mensen kan een meningioom dementie veroorzaken.

Diagnose van meningeomen

De diagnose van meningeomen wordt meestal gebaseerd op de resultaten van MRI-scan (Magnetic Resonance Imaging) waarbij een contrastmiddel wordt gebruikt om de structuur beter zichtbaar te maken.

Behandeling van meningeomen

Als meningeomen geen symptomen veroorzaken en klein zijn, bestaat de behandeling uit regelmatige beeldvorming om ze te controleren. Als meningeomen symptomen veroorzaken, groter worden of zich in bepaalde kritieke gebieden van de hersenen bevinden, verwijderen artsen ze indien mogelijk, soms met behulp van radiochirurgie. In plaats daarvan wordt gerichte straling gebruikt om de tumor te vernietigen.

Pijnappelklier tumoren   
Tumoren kunnen zich ontwikkelen in de buurt van de pijnappelklier, een kleine structuur diep in de hersenen. Pijnappelklier tumoren ontwikkelen zich meestal tijdens de kindertijd en veroorzaken vaak een vervroegde puberteit, vooral bij jongens. Ze kunnen de afvoer van hersenvocht rond de hersenen blokkeren, wat leidt tot hydrocefalie (ophoping van vocht in de hersenkamers, waardoor deze groter worden). Hierdoor neemt de druk op de hersenen toe.

De meest voorkomende soort pijnappelklier tumoren is een kiemceltumor. (Kiemceltumoren ontstaan in cellen die zich ontwikkelen tot het voortplantingssysteem bij mannen en vrouwen. Deze cellen worden kiemcellen genoemd).

Symptomen van pijnappelklier tumoren

Symptomen van pijnappelklier tumoren zijn onder andere het onvermogen om omhoog te kijken en veranderingen in de stand van het ooglid. De ogen kunnen zich mogelijk niet aanpassen aan veranderingen in het licht.

Diagnose van pijnappelklier tumoren

De diagnose van pijnappelas tumoren wordt meestal gesteld met MRI-scan (Magnetic Resonance Imaging) gevolgd door een biopsie. Soms wordt er ook bloedonderzoek gedaan.

Behandeling van pijnappelklier tumoren

Bestralingstherapie, chemotherapie, radiochirurgie en chirurgie worden alleen of in combinatie gebruikt. Kiemceltumoren zijn erg gevoelig voor bestraling en worden vaak genezen.

Hypofyse tumoren    
De hypofyse, gelegen aan de basis van de hersenen, regelt een groot deel van het endocriene (hormoon) systeem van het lichaam. De meeste tumoren van de hypofyse zijn hypofyseadenomen, die meestal geen kanker zijn. Hypofyseadenomen tumoren kunnen abnormaal grote hoeveelheden hypofysehormonen afscheiden of de productie van hormonen blokkeren. Wanneer grote hoeveelheden hormonen worden uitgescheiden, variëren de effecten afhankelijk van welk hormoon het betreft.

  • voor groeihormoon, extreme lengte (gigantisme) of onevenredige vergroting van het hoofd, gezicht, handen, voeten en borst (acromegalie)
  • voor corticotropine, het syndroom van Cushing, waardoor vet en vocht zich ophopen in het gezicht en de schouders (buffelbult), paarse striemen op de buik, hoge bloeddruk, zwakke botten, gemakkelijk blauwe plekken en slechte wondgenezing
  • voor prolactine, het stoppen van de menstruatie (amenorroe) bij vrouwen, de productie van moedermelk bij vrouwen die geen borstvoeding geven (galactorroe) en, bij mannen, verlies van libido, erectiestoornissen en vergroting van de borsten (gynaecomastie)
  • voor vasopressine, arginine vasopressine deficiëntie (vroeger diabetes insipidus genoemd), die overmatige dorst en overmatig urineren veroorzaakt

Hypofysetumoren kunnen de hormoonproductie blokkeren door de weefsels in de hypofyse te vernietigen die hormonen afscheiden, wat uiteindelijk resulteert in onvoldoende hoeveelheden van deze hormonen in het lichaam.

Hoofdpijn komt vaak voor. Het gezichtsvermogen wordt aangetast als de tumor druk uitoefent op de oogzenuw. In zeldzame gevallen treedt er een bloeding in de tumor op, wat plotseling hoofdpijn en verlies van het gezichtsvermogen veroorzaakt.

Diagnose van hypofysetumoren

Artsen vermoeden hypofyse tumoren bij mensen met onverklaarbare hoofdpijn, kenmerkende visuele problemen of problemen door afwijkingen in de hormoonproductie.

De diagnose wordt meestal gebaseerd op MRI en bloedonderzoek om de hormoonspiegels te meten die door hypofysetumoren worden geproduceerd.

Behandeling van hypofysetumoren

  • cirurgie of medicijnen

De behandeling van hypofysetumoren hangt af van het hormoon dat overgeproduceerd wordt. Hypofysetumoren die groeihormoon produceren, worden bijvoorbeeld operatief verwijderd. Soms, vooral als de tumor niet operatief kan worden verwijderd of als er veel weefsel is aangetast, is bestraling nodig.

Adenomen die te veel prolactine produceren worden behandeld met medicijnen die werken zoals dopamine, het hormoon in de hersenen dat de productie van prolactine blokkeert. Deze medicijnen (zoals bromocriptine, pergolide en cabergoline) verlagen de prolactinespiegel in het bloed en laten de tumor vaak krimpen. Chirurgie en bestraling zijn meestal niet nodig.

Primair hersenlymfoom    
Primair hersenlymfoom ontstaat in zenuwweefsel in de hersenen, het ruggenmerg of het hersenvlies (weefsellagen die de hersenen en het ruggenmerg bedekken).

Primair hersenlymfoom komt steeds vaker voor, vooral bij oudere mensen en mensen met een verzwakt (immuungecompromitteerd) immuunsysteem (zoals mensen die aids hebben of een orgaantransplantatie hebben ondergaan). Het Epstein-Barr virus, dat infectieuze mononucleose veroorzaakt, kan bijdragen aan de ontwikkeling van lymfomen bij mensen met HIV-infectie of een verzwakt immuunsysteem.

Primair hersenlymfoom kan meerdere tumoren in de hersenen vormen of soms maar één. Soms tast hersenlymfoom het netvlies en de oogzenuw in het oog aan omdat de zenuwen van de hersenen doorlopen tot in het oog.

Diagnose van primair hersenlymfoom

  • magnetische resonantie beeldvorming (MRI-scan)
  • soms een ruggenprik (lumbaalpunctie) of biopsie

MRI kan artsen helpen bij het stellen van de diagnose primair hersenlymfoom. MRI-bevindingen kunnen echter onduidelijk zijn. Dan wordt er een biopsie of ruggenprik (lumbaalpunctie) gedaan.

Een ruggenprik wordt gedaan om hersenvocht (CSF) te verkrijgen voor onderzoek onder een microscoop. Een ruggenprik kan helpen als de diagnose of het type tumor onduidelijk is. Als lymfoom de hersenvliezen (die de hersenen en het ruggenmerg bedekken) aantast, kunnen lymfoomcellen in de liquor worden aangetoond. Een ruggeprik kan echter niet worden gedaan als mensen een grote tumor hebben die de druk binnen de schedel verhoogt. Bij deze mensen kan het verwijderen van CSF tijdens een ruggenprik ervoor zorgen dat de tumor zich verplaatst. De hersenen kunnen zijwaarts en naar beneden worden geduwd door kleine openingen die normaal aanwezig zijn in de relatief stijve weefsels die de hersenen in compartimenten verdelen. Het resultaat is een hernia van de hersenen.

Als de liquor geen lymfoomcellen bevat, is een biopsie van de hersenen nodig.

Artsen doen een spleetlamponderzoek om te zoeken naar tumoren in het netvlies of de oogzenuw achter in het oog.

Artsen doen het volgende om er zeker van te zijn dat het lymfoom zich eerst in de hersenen heeft ontwikkeld en niet elders in het lichaam en zich vervolgens naar de hersenen heeft verspreid:

  • biopsie van het beenmerg
  • beeldvormend onderzoek van de borstkas, buik en bekken

Deze onderzoeken helpen ook om te bepalen hoe uitgebreid het lymfoom is.

Behandeling van primair hersenlymfoom

Corticosteroïden kunnen de tumor doen krimpen, de zwelling eromheen verminderen en in het begin een snelle verbetering geven. De verbetering houdt echter niet aan.

Chemotherapie kan een langdurige verbetering geven. Er worden verschillende chemotherapiemedicijnen gebruikt, zoals methotrexaat en cytosine arabinoside. Deze medicijnen worden in hoge doses via een ader (intraveneus) toegediend. Chemotherapiemedicijnen kunnen ook in de vloeistof rond de hersenen en het ruggenmerg worden geïnjecteerd. De medicijnen worden in de ruimte rond het ruggenmerg geïnjecteerd via een naald die tussen twee ruggengraten (wervels) in de onderste wervelkolom wordt ingebracht. Soms worden samen met chemotherapie immunotherapiemedicijnen gegeven die gericht zijn tegen specifieke eiwitten op het oppervlak van lymfoomcellen. Rituximab is hier een voorbeeld van.

Sommige chemotherapiemedicijnen die in hoge doses worden gegeven, kunnen stamcellen aantasten die zich tot bloedcellen ontwikkelen. Als dergelijke medicijnen worden gebruikt, kunnen stamcellen uit het bloed van een persoon worden verwijderd voordat de chemotherapie wordt gestart en na de chemotherapie weer worden toegevoegd. Deze procedure (autologe stamceltransplantatie genoemd) kan de productie van bloedcellen herstellen.

Sommige mensen hebben aandoeningen waardoor ze geen autologe stamceltransplantatie kunnen krijgen. Zij kunnen baat hebben bij bestralingstherapie. Omdat primair hersenlymfoom de neiging heeft om zich door de hersenen te verspreiden, wordt bestraling van de hele hersenen gebruikt.

Bronnen:

Laatste wijziging: 04 augustus 2023 Colofon  Disclaimer  Privacy  Zoeken  Copyright © 2002- G. Speek
  Einde van de pagina