| Waanstoornis | meer psychisch |
Het onderstaande is de letterlijke vertaling van de online versie van de
Merck Manual, consumer version.
Lees meer over de Merck Manuals.
|
Wat is het? Waanstoornis wordt gekenmerkt door een of meer vastgeroeste valse overtuigingen die minstens 1 maand aanhouden. |
- de valse overtuigingen kunnen gaan over gewone dingen die zouden kunnen gebeuren (zoals bedrogen worden door een echtgenoot) of over dingen waarvan het onwaarschijnlijk is dat ze zullen gebeuren (zoals inwendige organen laten verwijderen zonder een litteken achter te laten)
- deze stoornis kan zich ontwikkelen bij mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis
- artsen baseren de diagnose voornamelijk op de voorgeschiedenis van de persoon nadat ze andere mogelijke oorzaken hebben uitgesloten
- mensen blijven meestal functioneel en werkzaam
- een goede arts-patiëntrelatie is essentieel voor de behandeling
Waanstoornis treft mensen meestal voor het eerst in het midden of laat volwassen leven. Het komt minder vaak voor dan schizofrenie.
Waanstoornis onderscheidt zich van schizofrenie door de aanwezigheid van wanen zonder een van de andere symptomen van psychose (bijvoorbeeld hallucinaties, ongeorganiseerde spraak of ongeorganiseerd gedrag).
Wanen kunnen betrekking hebben op situaties die denkbaar zijn in het echte leven, zoals gevolgd worden, vergiftigd worden, geïnfecteerd worden of op afstand bemind worden. Of het kan gaan om situaties waarvan het heel onwaarschijnlijk is dat ze zich voordoen, zoals inwendige organen laten verwijderen zonder een litteken achter te laten. Het verschil tussen een waanvoorstelling en een valse of verkeerde overtuiging is dat mensen in een waanvoorstelling blijven geloven, hoeveel duidelijk bewijs deze ook tegenspreekt.
Soorten
Er zijn verschillende subtypes van waanstoornis:
- erotomaan: Mensen geloven dat een andere persoon verliefd op hen is. Ze proberen vaak contact te leggen met het voorwerp van de waan door middel van telefoongesprekken, brieven of digitale berichten. Sommigen proberen te observeren en stalken komt vaak voor. Gedrag dat gerelateerd is aan de waan kan tegen de wet zijn
- grandioos: Mensen zijn ervan overtuigd dat ze een groot talent hebben of een belangrijke ontdekking hebben gedaan
- jaloers: Mensen zijn ervan overtuigd dat een echtgenoot of minnaar ontrouw is. Deze overtuiging is gebaseerd op onjuiste gevolgtrekkingen ondersteund door twijfelachtig bewijs. In zulke omstandigheden kan fysiek geweld een groot gevaar zijn
- vervolging: Mensen geloven dat ze worden beschimpt, bespioneerd, belasterd of lastiggevallen. Mensen kunnen herhaaldelijk rechtszaken aanspannen of aangifte doen bij de politie of andere overheidsinstanties. Zelden nemen mensen hun toevlucht tot geweld als vergelding voor ingebeelde vervolging
- somatisch: Mensen zijn gepreoccupeerd met een lichamelijke functie of eigenschap, zoals een ingebeelde lichamelijke misvorming of geur. De waan kan ook de vorm aannemen van een ingebeelde medische aandoening, zoals het hebben van parasieten
Symptomen
Een waanstoornis kan zich ontwikkelen uit een reeds bestaande
paranoïde persoonlijkheidsstoornis.
Vanaf de vroege volwassenheid hebben
mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis een alomtegenwoordig wantrouwen en achterdocht jegens anderen en hun motieven.
Vroege symptomen van een waanstoornis kunnen zijn:
- zich uitgebuit voelen
- gepreoccupeerd zijn met de loyaliteit of betrouwbaarheid van vrienden
- bedreigende betekenissen lezen in onschuldige opmerkingen of gebeurtenissen
- lang wrok koesteren
- snel reageren op vermeende vernederingen
Het gedrag is niet duidelijk bizar of vreemd. Mensen met waanstoornissen functioneren meestal relatief goed, behalve wanneer hun specifieke waanideeën problemen veroorzaken. Ze kunnen bijvoorbeeld huwelijksproblemen hebben als ze er ten onrechte van overtuigd zijn dat hun echtgenoot ontrouw is.
Diagnose
- evaluatie door een arts
Nadat andere specifieke aandoeningen die waanvoorstellingen kunnen veroorzaken (zoals een stoornis in het gebruik van verdovende middelen) zijn uitgesloten, baseert een arts de diagnose grotendeels op de voorgeschiedenis en de symptomen van de persoon. De arts moet ook beoordelen hoe gevaarlijk de persoon kan zijn, met name hoe waarschijnlijk het is dat de persoon naar aanleiding van de wanen handelt.
Prognose
Waanstoornis veroorzaakt meestal geen ernstige beperkingen. Mensen kunnen echter wel steeds meer betrokken raken bij hun waanideeën.
De meeste mensen kunnen aan het werk blijven, zolang ze in hun werk geen mensen of gebeurtenissen betrekken die met hun waanvoorstellingen te maken hebben.
Behandeling
- een goede arts-patiëntrelatie opbouwen
- soms antipsychotica
Behandeling kan moeilijk zijn omdat sommige mensen heilig in hun waanideeën geloven en weigeren hulp te zoeken. Een goede arts-patiëntrelatie helpt. Als er eenmaal een relatie is opgebouwd, kunnen artsen mensen die zich verzetten tegen behandeling aanmoedigen om deel te nemen aan de behandeling.
Opname in een ziekenhuis kan nodig zijn als de arts van mening is dat mensen gevaarlijk zijn.
Antipsychotica worden over het algemeen niet gebruikt, maar zijn soms effectief om de symptomen te verminderen.
Een langetermijndoel van de behandeling is om de aandacht van de persoon te verleggen van de waan naar een constructiever en bevredigender gebied, hoewel dit doel vaak moeilijk te bereiken is.
Bronnen:
| Laatste wijziging: 09 oktober 2023 | Colofon Disclaimer Privacy Zoeken Copyright © 2002- G. Speek |